واژینیسموسی

جراح، متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ ناباروری از دانشگاه شهید بهشتی در خصوص بیماری واژینیسموس گفت: این بیماری وضعیتی است که در زنان دیده می‌شود و به معنی تنگی در واژن به علت انقباض غیرارادی عضلات ناحیه انتهایی دستگاه تناسلی است که سبب تنگی و بسته شدن مهبل می‌شود.

دکتر آتوسا کریمی در گفتگو با خبرنگار مهرخانه، با بیان این مطلب افزود: این مسئله می‌تواند با انقباض‌های غیرارادی در عضلات تحتانی و سایر عضلات لگن و شکم همراه باشد. همچنین گاهی با تعریق و تندشدن ضربان قلب و استرس‌های روانی همراهی دارد و نتیجه آن این است که رابطه جنسی امکان‌پذیر نمی‌شود.

ممکن است چندین سال از ازدواج زوجی بگذرد، اما زن باکره باقی بماند
وی با بیان اینکه واژینیسموس دو حالت دارد، ادامه داد: واژینیسموس اولیه در زنانی رخ می‌دهد که تاکنون هیچ‌گونه رابطه جنسی برقرار نکرده‌اند و در همان اولین رابطه با همسر، دچار این حالت می‌شوند. در این نوع واژینیسموس ممکن است چندین سال از ازدواج زوجی بگذرد، اما نتوانند ارتباط جنسی کامل برقرار کنند و زن به صورت باکره باقی بماند. 

کریمی در خصوص واژینیسموس ثانویه، گفت: واژینیسموس ثانویه در زنانی رخ می‌دهد که قبلاً ارتباط جنسی با همسر خود داشته‌اند و در ارتباطات قبلی‌شان هم مشکلی وجود نداشته است، اما بنا به دلایلی دچار انقباض‌های غیرارادی می‌شوند. 

ترس؛ یکی از علل این بیماری
وی عوامل فیزیکی و آناتومیکی را از علل ایجاد واژینیسموس دانست و گفت: ازعوامل فیزیکی می‌توان ترس را نام برد؛ ترس از آسیب اعضای لگن و ناحیه تناسلی یا پارگی و خونریزی در بافت‌های بدن، ترس از باردار شدن، تجربه ناخوشایند قبلی یا افرادی که قبلاً مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفته‌اند، همچنین گاهی افراد با دیدن فیلم‌هایی که صحنه‌های خشونت‌آمیز جنسی داشته یا با مشاهده منظره واقعی از تجاوز جنسی، از لحاظ روانی دچار اضطراب‌های شدید می‌شوند. 

عوامل آناتومیک واژینیسموس را بشناسیم
این جراح و متخصص زنان بیان کرد: گاهی آموزش ناکافی از ارتباط جنسی، باعث می‌شود آگاهی از نوع ارتباط کم باشد و چون همه چیز برای زوجین مبهم است، واژینیسموس رخ دهد. 

وی درخصوص عوامل آناتومیک و ساختاری، گفت: از عوامل آناتومیک می‌توان به ناهنجاری‌هایی که افراد در سیستم تناسلی خود دارند که سبب کوتاهی یا تنگی بیش از حد واژن آنها می‌شود یا افرادی که از همان ابتدا سیستم تناسلی‌شان به دلیل اختلال ژنتیکی اصلاً درست ساخته نشده است، اشاره کرد. 

بیماری‌های پوستی و واژینیسموس
کریمی علت دیگر واژینیسموس را بیماری‌های پوستی دانست و افزود: مثلاً کسی که اگزمای شدید یا پسوریازیس (بیماری پوستی مزمن خودایمنی) شدید در آلت تناسلی خود دارد، فکر می‌کند اگر این ارتباط را برقرار کند ممکن است شرایطش تشدید شود یا زنانی که دچار عفونت‌های ادراری یا عفونت در ناحیه تناسلی و لگنی هستند، ممکن است با نزدیکی دچار درد شوند و به صورت رفلکسی و واکنشی این انقباض را نشان ‌دهند. 

خشکی دستگاه تناسلی؛ مانع ارتباط جنسی
وی با بیان اینکه برخی بیماری‌ها مانند آندومتریوز (وجود غدد آندومتریال و استرومای رحم در بیرون از آندومتر و عضله رحم) همیشه با درد لگنی همراه است که می‌تواند یکی از عوامل واژینیسموس باشد، گفت: زنانی که تازه زایمان کرده‌اند و دچار خشکی واژن می‌شوند یا کسانی که نزدیک به سنین یائسگی یا پس از یائسگی هستند و به علت تغییرات هورمونی و خشکی دستگاه تناسلی، مقاربت‌شان با درد همراه می‌شود و لذا دچار واژینیسموس می‌شوند. بنابراین ممکن است خانمی سال‌ها تجربه جنسی موفق داشته باشد، اما اکنون که نزدیک زمان یائسگی است یا حتی یائسه شده است، دچار این مشکل شود.

کریمی تأکید کرد کسانی که بیماری ژنتیکی در آلت تناسلی خود دارند و واژینیسموس در آنها رخ می‌دهد، درصد کمی را تشکیل می‌دهند و این موارد امروزه در همان اوایل ازدواج تشخیص داده می‌شوند؛ چراکه مشکل این افراد فقط واژینیسموس نیست و ممکن است دچار نازایی یا قطع قاعدگی شده باشند و قاعدگی‌های نامنظمی داشته باشند. این افراد در مراجعات خود تحت بررسی ژنتیکی قرار می‌گیرند و اشکالات ساختاری دستگاه ژنتیکی آنها مشخص می‌شود و با بسیاری از روش‌ها می‌توان آنها را اصلاح کرد. 

همکاری زن و مرد در درمان واژینیسموس مؤثر است
این متخصص زنان درخصوص واژینیسموس اولیه گفت: عده‌ای از زنان هستند که پرده بکارت ضخیمی دارند که البته درصد کمی را تشکیل می‌دهند، اما می‌توان با یک جراحی ساده بکارت آنها را برداشت و این مشکل را حل کرد. در باقی موارد خود زن نمی‌داند عضلاتش دچار انقباض شده و اجازه رابطه جنسی را نمی‌دهند و از موضوع ناآگاه است؛ حتی ممکن است از طرف همسرش سرزنش یا تهدید شود. 

وی ادامه داد: آنچه در درمان این افراد مهم است همکاری زوج‌ها با هم است که هم زن و هم مرد با هم مراجعه کنند. در تیم پزشکی استفاده از روان‌درمانی توسط روان‌پزشک یا روان‌شناس می‌تواند این زوج را هدایت کند تا یکدیگر را خوب تفهیم کنند و متوجه شوند که این یک مسئله غیرارادی بوده و دست خود فرد نیست و در عین حال درمان‌پذیر است. 

ترس از باردار شدن 
کریمی گفت: یکی از علل ایجاد واژینیسموس ترس از باردار شدن است. ممکن است فردی از روش بریر (مانعی) مانند کاندوم استفاده کند که ممکن است با حساسیت و آلرژی در زن همراه باشد و یا گاهی روشIUD  باعث تشدید درد در برخی زنان می‌شود. 

وی تأکید کرد: روش‌های جلوگیری هیچ‌کدام باعث ایجاد واژینیسموس یا تشدید آن نمی‌شود؛ بلکه ترس از باردارشدن باعث ایجاد واژینیسموس می‌شود. لذا در این موارد بایستی پزشک زنان فرد را به سمت روش ضدبارداری دیگری هدایت می‌کند تا ترس از باردار شدن را کنار بگذارد و در رابطه جنسی راحت باشد. 

استفاده از وان آب ولرم و ژل برای درمان واژینیسموس
کریمی در خصوص راه‌های درمانی واژینیسموس گفت: پزشک از فرد مراجعه‌کننده در خصوص داشتن سوءرابطه جنسی یا قرارداشتن در معرض خشونت جنسی سؤال می‌کند که در معاینه زنان و روان‌پزشکی مهم است. یکی دیگر از توصیه‌هایی که می‌توان به این زنان داشت این است که قبل از داشتن رابطه جنسی به مدت یک ربع تا بیست دقیقه در وان آب ولرم بنشیند و این آب ولرم باعث می‌شود عضلات دچار شل شدن شده و آرامشی برقرار شود و احتمال انقباض رفلکسی را کم می‌کند. 

وی ادامه داد: روش دیگر درمان واژینیسموس استفاده از ژل‌های لوبریکنت (ژل‌های مرطوب‌کننده) است. استفاده از این ژل‌ها برای زنانی که دچار خشکی واژن هستند مانند زنانی که در دروه یائسگی هستند یا به تازگی دوره زایمان را سپری کردند یا زنانی که اولین تجربه رابطه جنسی را دارند، باعث می‌شود خشکی واژن برطرف شود و حالت لغزنده‌ای به وجود آید که در رابطه جنسی زوج‌ها مؤثر است.
 
پروتزدرمانی چیست؟
این متخصص زنان در خصوص تجویز دارو برای بیماران دارای واژینیسموس گفت: برای واژینیسموس معمولاً دارویی لازم نیست، اما برخی خواب‌آورهای سبک یا برخی از مسکن‌ها می‌توانند بر روی ریلکس شدن و عدم انقباض عضلات تأثیر بگذارند؛ در نتیجه برخی از این داروها برای مدتی کوتاه و نه طولانی، تجویز می‌شوند. اگر بیماری به روش‌های فوق پاسخ نداد، پزشک می‌تواند از پروتزهای مخصوص ساخته‌شده از جنس پلاستیک استفاده کند. این پروتزها باعث گشاد شدن ناحیه تناسلی می‌شوند. به طور مثال هفته‌ای دو یا سه بار در مطب توسط پزشک در حد چند دقیقه برای بیمار استفاده می‌شود تا ناحیه مهبل کمی گشاد شده و از انقباض عضلات کاسته شود. بعد از این مرحله این وسایل به خود بیمار داده می‌شود و خود بیمار حدود دو یا سه بار در روز این تمرین را با استفاده از پروتز انجام می‌دهد. 

کریمی تأکید کرد: همچنین می‌توان به بیمار تمرین داد تا عضلات کف لگن ورزش داده شود و با آموزش پزشک رابطه جنسی بهتری برقرار کنند. در واقع اکثر مراحل درمان را زنان در خانه انجام می‌دهند و بخش کوچکی توسط پزشک آگاه در مطب انجام شود. 

روش جدید درمان واژینیسموس
کریمی به روش جدید دیگری که چند سال است در کشور انجام می‌شود اشاره کرد و گفت: این روش استفاده از تزریق بوتاکس است. بسیاری از افراد برای زیبایی صورت و کم شدن چین و چروک از بوتاکس استفاده می‌کنند. بوتاکس نوعی سم است که داخل عضلات تزریق می‌شود و عضلات دچار فلج می‌شوند و خطوطی که روی پیشانی یا خط اخم ابروست، کم می‌شود. اگر همین بوتاکس در ناحیه تناسلی توسط پزشکان مجرب تزریق شود، سبب می‌گردد عضلاتی که بیش از حد در ناحیه تناسلی منقبض شده‌اند، دچار فلجی و شلی شوند و وقتی این عضلات شل شوند، واژینیسموس از بین می‌رود. 

این متخصص زنان افزود: ممکن است بیماری با یک دوره تزریق بوتاکس جواب دهد و شخص دیگری نیاز به دو یا سه دوره داشته باشد. این تزریق در یک‌سوم انتهایی واژن انجام می‌شود که بسیاری از بیماران با یک‌بار تزریق می‌توانند ارتباط جنسی خود را برقرار کنند و بعد از این ممکن است اصلاً دچار واژینیسموس نشوند، اما اگر دوباره علایم آنها برگشت و دچار مشکل شدند، به فاصله هر شش ماه یا هر یک سال، یک‌بار ممکن است نیاز به تزریق دیگری باشد. 

به کلینیک‌های سلامت جنسی مراجعه کنید
وی در خصوص عوارض احتمالی بوتاکس با ذکر نو بودن این روش گفت: تاکنون عوارض جدی از این روش دیده نشده است و اگر کسی از تمام روش‌های قبلی نتیجه نگیرد، از روش بوتاکس استفاده می‌شود اما لازم است حتماً شوهر زنی که دچار چنین بیماری است، همراه همسرش به کلینیک‌ سلامت جنسی مراجعه کند.

کریمی طول درمان بیماری واژینیسموس را بسته به همکاری زوج‌ها و علت ایجاد آن متفاوت دانست و افزود: به طور مثال فردی که دچار یائسگی یا خشکی واژن شده است، با کسی که ترس از برقراری رابطه جنسی دارد، یا کسی که مورد تجاوز جنسی قرار گرفته است، طول درمان متفاوتی دارند. اولین مراجعه بیماران دارای واژینیسموس می‌تواند به پزشک زنان باشد، اما با مراجعه به کلینیک سلامت جنسی می‌توانند از خدماتی استفاده کنند که هم‌زمانی داشته باشند؛ یعنی هم توسط پزشک زنان و هم توسط روان‌پزشک مورد بررسی و معاینه قرار گیرند.

وی در پایان خاطرنشان ساخت: به طور کلی در کلینیک‌های سلامت جنسی هر زوجی که به هر علتی در رابطه جنسی خود مشکلی داشته باشند، توسط متخصص زنان و روانپزشک و نیز متخصص مردان یا همان اورولوژیست تحت بررسی و معاینه قرار می‌گیرند، و سپس علت‌یابی و درمان می‌شوند.